Osmaniye’nin Kadirli ilçesindeki Karatepe Aslantaş Açık Hava Müzesi’nde bulunan 2 bin 700 yıllık çift dilli yazıtların UNESCO Dünya Belleği Kütüğü’ne “Karatepe Yazıtları” adıyla kaydedilmesinin ardından, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi (OKÜ) Rektörlük Büyük Salonda “Unesco Dünya Belleği Kütüğüne Kaydedilen Karatepe Yazıtları” konulu bir konferans düzenlendi. Konferansta OKÜ İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Faris Demir, yazıtların önemini anlattı.
Yazının İcadı ve Çukurova’nın Rolü
Doç. Dr. Faris Demir, slayt eşliğinde yaptığı sunumda, insanlık tarihinde yazının icadının önemine değindi. Yazı ve demirin kullanılmasının insanoğlunun gelişiminde kritik rol oynadığını belirten Demir, arkeolojik kanıtların bu gelişmeyi sağlayan coğrafyanın Kizzuwatna yani Çukurova ve içerisinde yer alan Karatepe olduğunu gösterdiğini ifade etti. Demir, dünya tarihine yön veren büyük kırılmaların da yine bu coğrafyada gerçekleştiğini vurguladı.
Luwi Hiyerogliflerinin Özellikleri
Mezopotamya ve Doğu Akdeniz Havzası’nın, iki yazı sisteminin (çivi yazısı ve hiyeroglif) doğduğu ve geliştiği bölgeler olduğunu hatırlatan Demir, Anadolu Hiyeroglif yazıtlarında cümlelerin satırlara bölündüğünü ve sağdan başlayıp sola doğru, yukardan aşağı okunduğunu, alt sıranın ise soldan sağa devam ettiğini anlattı. İnsan ve hayvan figürlerinin baktığı yönün yazının yönünü verdiğini belirten Demir, Luwi yazısının çoğunlukla insan ve hayvanların baş, ayak, el gibi vücut parçaları, kap, ağaç gibi tanınabilir resimlerden oluştuğunu söyledi.
Yazıtların İçeriği ve Ortak Konular
Karatepe ve Çineköy yazıtlarının anlatım sırası ve tarzının aynı olduğunu belirten Doç. Dr. Demir, her iki yazıtta da kralların kendilerini tanıttığını, tanrılar tarafından tercih edildiklerini iddia ederek tanrıların yardımıyla yaptıkları önemli işleri anlattıklarını aktardı. Kralların ülkelerinin sınırlarını genişlettiğini, zenginleştirdiğini, ordularını geliştirdiğini ve kaleler inşa ettiğini belirten Demir, Çineköy yazıtında Warika Muksa’nın torunu olduğunu, Karatepe yazıtlarında ise Azatiwata Muksa’nın evine bağlılığını belirttiklerini ifade etti.
Antik Yazılar Arası Bağlantılar ve Evrensel Dil
Doç. Dr. Faris Demir, Hiyeroglif Luwice konusunda kendisini bir otorite olarak gördüklerini belirten Luwi dili duayenlerinin olduğunu söyledi. Anadolu Luwi Hiyeroglif yazıtlarının kökenlerinin Seramiksiz Neolitik Dönem’e kadar uzandığını ve Göbeklitepe, Körtiktepe, Çatalhöyük gibi yerleşimlerdeki resim ve sembollerin benzerlerinin Karatepe’de görülebildiğini kaydetti.
Demir, milyonlarca dolarlık sırların çözümünün, Karatepe Yazıtlarının şifresinin tam olarak çözülmesiyle mümkün olabileceğini öne sürerek, ❝Hindistan, 5.300 yıllık gizemini koruyan İndus Yazısını çözebilene 1 milyon dolar ödül koydu.❞ dedi.
Karatepe Yazıtlarının hiyeroglifler bakımından dünyadaki en uzun çift dilli yazıtlar olduğunu vurgulayan Demir, Anadolu Luwi Hiyerogliflerinin Mısır Hiyerogliflerinden daha gelişmiş, anlaşılır ve evrensel yapıya sahip olduğunu belirtti. ❝Dünyadaki tüm yazıların kökeni resim ve sembollerdir. Eğer bir resim ya da sembol mesaj iletiyorsa yazı işlevine sahip olur. Resim yazılarının en önemli özelliği evrensel olmasıdır, yani herhangi bir dile bağlı olmamasıdır.❞ diyen Demir, günümüzde emojilerin kullanımının yaygınlaşmasının da resim yazılarının evrenselliğini gösterdiğini söyledi.
Demir, Karatepe Yazıtlarının Girit Hiyerogliflerinin anlaşılmasına yardımcı olduğu gibi İndus Vadisi Yazıtları ve Brezilya’daki İnka Taşı hiyeroglif yazıtlarının çözümlenmesine de yardımcı olabileceğini belirtti. Anadolu Luwi Hiyeroglif yazıtları ile olan benzerliklerin bu yazıtların genel konularını anlamada ipuçları sunduğunu aktaran Demir, ❝Benzerlikler resim ve simgesel açıdan değerlendirildiğinde tanrılar, yerleşimler, nehirler, yaşam, meyveler, düşmanlar, tehlike ya da kötülükler gibi konular izlenebilmektedir.❞ ifadelerini kullandı. Yapay zekânın yazıtların çözümlenmesine yardımcı olabileceğini ancak pratik zekânın kültürel yapıyı analiz edebilme yeteneğiyle tam çözümün mümkün olacağını sözlerine ekledi.
