COVID-19: Uzun vadeli etkileri var mı ?
Bazı insanlar COVID-19 geçirdikten çok sonra sağlık sorunları yaşamaya devam ediyor. COVID-19 sonrası sendromun olası semptomlarını ve risk faktörlerini tüm dünyadaki hekimler belirlemeye çalışıyorlar.
COVID-19 virüs hastalığına yakalanan çoğu insan birkaç hafta içinde iyileşir. Ancak bazı insanlar – hastalığın hafif versiyonlarına sahip olanlar bile – daha sonra uzun süre devam eden semptomlara sahip olabilir. Bu devam eden sağlık sorunlarına bazen COVID-19 sonrası sendromu veya sekeli ( POST COVİD SENDROMU ) denir.
COVID-19 sonrası sendromu, insanların COVID-19’u aldıktan 4 haftadan sonra görülen çeşitli yeni ve geri dönen veya devam eden semptomları, belirtileri, bulguları, rahatsızlıkları içerir.
Bazı insanlarda COVID-19 sonrası sendromu aylar veya yıllar sürer veya sakatlığa neden olur.
Araştırmalar göstermiştir ki, COVID-19 geçirdikten sonraki bir ay ile bir yıl arasında, 18 ila 64 yaş arasındaki her 5 kişiden 1’inin COVID-19’a bağlı olabilecek en az bir tıbbi rahatsızlığa yakalandığını gösteriyor. 65 yaş ve üstü kişiler arasında her 4 kişiden 1’inin COVID-19’a bağlı olabilecek en az bir tıbbi rahatsızlığı vardır.
COVID-19 sonrası sendromun en sık bildirilen semptomları şunları içerir:
Tükenmişlik
Fiziksel veya zihinsel çabadan sonra kötüleşen belirtiler
Ateş
Solunum zorluğu veya nefes darlığı ve öksürük dahil akciğer (solunum) semptomları en çok görülür.
Diğer olası semptomlar şunları içerir:
Düşünme veya konsantre olma güçlüğü, baş ağrısı, uyku sorunları, ayaktayken baş dönmesi, karıncalanma hissi, koku veya tat kaybı ve depresyon veya anksiyete dahil nörolojik semptomlar, beyin felçleri veya zihinsel sağlık durumları,
Eklem veya kas ağrısı,
Göğüs ağrısı ve hızlı veya şiddetli kalp atışı dahil olmak üzere kalp rahatsızlık semptomları veya durumları
İshal ve mide ağrısı dahil olmak üzere sindirim semptomları,
Bacaklardaki derin damarlardan akciğerlere giden ve akciğerlere kan akışını engelleyen bir kan pıhtısı dahil olmak üzere kan pıhtıları ve kan damarı (vasküler) sorunları (pulmoner emboli), emboli.
Döküntü ve adet döngüsündeki değişiklikler gibi diğer semptomlar görülebilir.
COVID-19 sonrası sendromun yeni ve COVID-19’a özgü olup olmadığı da % 100 net değildir.O nedenle iyi bir inceleme yapmak gerekir.
Bazı semptomlar, kronik yorgunluk sendromu ve enfeksiyonlardan sonra gelişen diğer kronik hastalıkların neden olduğu semptomlara benzer.
Kronik yorgunluk sendromu, fiziksel veya zihinsel aktivite ile kötüleşen, ancak dinlenme ile düzelmeyen aşırı yorgunluğu içerir.Bir çok durumdan sonra da olabilir ama post covid sendromu içerisinde de olabilir.
Covid 19 damar iç yapısını bozduğundan, organ hasarı yapabilir, postcovid sendromlarının ortaya çıkmasını sağlayabilir ve Organ hasarı da kronik bir etki yapabilir. COVID-19 ile ciddi hastalığı olan kişiler, kalbi, böbrekleri, cildi ve beyni etkileyen organ hasarı yaşayabilir. Enflamasyon ve bağışıklık sistemi ile ilgili sorunlar da olabilir.
Ne yazık ki bu günkü bilgilerimizle bu etkilerin ne kadar süreceğini bilemiyoruz.
Etkiler ayrıca diyabet veya kalp veya sinir sistemi rahatsızlığı gibi yeni durumların gelişmesine de yol açabilir.
Şiddetli COVID-19’a sahip olmak, postcovid sendrom sürecini artırabilir. Şiddetli COVID-19 semptomları olan kişilerin, mutlaka bir hastane yoğun bakım ünitesinde tedavi edilmesi gerekir. Aksi takdirde postcovid bozukluk şiddeti daha da fazla olur, aşırı zayıflık ve postcovid stres bozukluğu ile sonuçlanabilir. Sonuçta psikiyatrik tablolar bile ortaya çıkabilir.
COVID-19 sonrası sendromu için risk faktörleri nelerdir?
COVID-19 ile beraberinde ciddi bir hastalığınız varsa, özellikle hastaneye kaldırıldıysanız veya yoğun bakıma ihtiyacınız varsa, bu sizin tablonuzun ağır olduğunu gösterdiğinden,gelecekte postcovid sendromuna maruz kalacağınızı daha da güçlendirir.
COVID-19 virüsünü vücudunuza almadan önce de belirli tıbbi rahatsızlıklarınız var ise ( Diyabet, yüksek tansiyon, astım, vs. ) post covid sendromu yönünden de artmış bir risk altında olabilirsiniz.
COVID-19 virüsü ile hastayken veya sonrasında, organlarınızı ve dokularınızı tümden etkileyen bir hastalık (multisystem inflammatory syndrome ; çok sistemli inflamatuar sendrom) yaşadıysanız risk altındasınızdır.
COVID-19 sonrası sendromunun da yetişkinlerde, çocuklara ve gençlere göre daha yaygın olduğu görülüyor. Bununla birlikte, herhangi bir semptomu olmayan veya COVID-19’u hafif geçiren, Covid 19 ile hafif hastalığı olan kişiler de dahil olmak üzere, COVID-19’a yakalanan herkesde uzun vadeli sağlığı bozucu etkileri olabilir, post covid sendromu görülebilir.
COVID-19 sendromu sonrası belirtileriniz varsa ( Postcovid sendromu iseniz ) ne yapmalısınız?
COVID-19 sonrası sendromu belirtileri yaşıyorsanız,vakit kaybetmeden o branş ile ilgili uzman hekimle görüşün. Randevunuza da hazırlanmak için, doktorunuza muayene olmaya giderken, doktorunuza iletmek için şunların cevaplarını yazın :
Belirtileriniz başladığında
Belirtilerinizi daha da kötüleştiren nedir?
Belirtileri ne sıklıkla yaşıyorsunuz?
Belirtileriniz aktivitelerinizi nasıl etkiler?
Uzman hekiminiz,tam kan sayımı veya karaciğer fonksiyon testi, geniş biyokimya gibi laboratuvar testleri yapabilir. Belirtilerinize bağlı olarak göğüs röntgeni, tomografisi veya MR gibi başka tetkikler veya prosedürler olabilir.
Uzm. Dr. Ali COŞKUN
Ordu Tabip Odası Başkanı
