Rizelilerin Atatürk’e Tarihi Sahiplenmesi Gündemde
Gazeteci Ömer Şan, 102 yıl önce Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) gündeme gelen ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün milletvekilliğini hedef alan bir önergeye karşı Rize halkının gösterdiği güçlü tepkiyi ve verilen hemşerilik beratını kaleme aldı.
Giriş: Atatürk’ün Vekilliğine Önerge ve Rize’den İlk Tepki
1922 yılında Meclis’e sunulan ve milletvekili seçilme yeterliliklerini değiştirmeyi amaçlayan bir önergenin, o dönemde Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün milletvekilliğinden düşürülmesini hedeflediği belirtildi. Ömer Şan’ın yazısına göre, Erzurum, Mersin ve Canik milletvekillerince hazırlanan ve Rize Milletvekili Osman Özgen tarafından da desteklenen bu önerge, milletvekili olabilmek için bir ilde 5 yıldan fazla sürekli oturma ve doğum yerinin o günkü Misak-ı Milli sınırları içinde olması şartlarını içeriyordu.
Gelişme: Önergenin Detayları ve Halkın Karşı Durumu
Önergenin duyulmasının ardından Rize halkı büyük bir tepki gösterdi. Rizeliler adına Belediye ve Vilayet’ten çekilen bir protesto telgrafıyla önerge ve bu önergeyi destekleyen Rize Milletvekili Osman Özgen kınandı. Yazar Şan, bu tepkinin ülke genelindeki ilk ve en büyük tepki olduğunu vurguluyor.
Atatürk’ün Meclisteki Açıklaması ve Rize Telgrafı
Gazi Mustafa Kemal Atatürk, 2 Aralık 1922 tarihinde Meclis’te görüşülen değişiklik tasarısına karşı yaptığı konuşmada, Rize’den gelen bu telgrafı okuyarak hem kendi duruşunu hem de halkın tepkisini dile getirdi. Şan’ın aktardığına göre Atatürk, konuşmasında şunları söyledi: ❝Doğum yerim, bugünkü sınırlarımız dışında ise bunda benim hiçbir suçum yoktur. Beş yıl sürekli bir yerde kalsaydım Muş ve Bitlis’i düşmandan geri alabilir miydim? Ben burada, yalnız bir seçim bölgesi olan, Rize’den halkın bana çektiği bir telyazısını, olduğu gibi sunmakla yetineceğim!❞
Rizelilerin Atatürk’e Hitaben Gönderdiği Telgraf Metni
Atatürk’ün Meclis kürsüsünden okuduğu, Rizeliler tarafından kendisine hitaben yazılmış telgrafın özeti ise şöyledir: ❝Size ve sizinle birlikte çalışan değerli arkadaşlarınıza karşı, Sancağımız adına söz söyleyen ve aykırı görüş besleyen ve bizce hiçbir değer ve önemi olmayan (Osman Özgen) Milletvekillerini lanetleriz! O’nun Sancağımızı temsil etmek hakkı da kalmamıştır. Şu zamanda, yurt hainlerinin bile katılamayacağı muhalifliği ve karıştırıcılığı bize öğütleyen Milletvekili Bey’in, görüşünü benimseyecek bir tek kişinin bile Sancağımızda bulunmadığını, kıvranarak saygılarımızla bilgilerinize sunarız.❞
Sonuç ve Diğer Açıklamalar: Rize’den Hemşerilik Beratı ve Kabulü
Rize halkının bu güçlü sahiplenmesinin ardından, 25 Nisan 1923 tarihinde Rize Liva İdare Meclisi tarafından Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e Hemşerilik Beratı gönderilmesine karar verildi. Mustafa Kemal Atatürk, 28 Nisan 1923 tarihli telgrafla bu teklifi kabul ettiğini tüm ülkeye duyurdu. Bu gelişme, 29 Nisan 1923 tarihli Hakimiyet-i Milliye Gazetesi ve Yenigün Mecmuasında haber olarak yer aldı ve Türkiye Cumhuriyeti’nde yankı uyandırdı. Ömer Şan’ın yazısında, Atatürk’e Rize dışında Erzurum, İzmir, Ankara, Gaziantep ve Diyarbakır’ın da farklı tarihlerde Hemşerilik Beratı verdiği bilgisi yer almakla birlikte, Mustafa Kemal’e kurulan kumpas karşısında ilk tepkinin Rize’den gelmesinin olaya ayrı bir önem kazandırdığı vurgulandı.
