Reklam Kurulu’ndan Mevzuata Aykırı Reklamlara 125 Milyon Lira Ceza: “Karanlık Tasarım” Uygulamalarına Dikkat Çekildi
Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, Reklam Kurulu yılın ilk beş ayında mevzuata aykırı bulunan reklamlar ve ticari uygulamalarla ilgili önemli kararlar aldı. Bu dönemde toplam 661 dosyada reklamların durdurulması kararı verilirken, işletmelere toplamda 125 milyon 281 bin 151 lira idari para cezası uygulandı. Özellikle online platformlardaki yanıltıcı arayüz tasarımları ve “karanlık tasarım” olarak adlandırılan uygulamalar Kurulun merceği altına girdi.
İlk Beş Ay ve Mayıs Ayı Kararları
Reklam Kurulu, yılın ilk beş aylık dönemine ilişkin değerlendirmelerini açıkladı. Bu süreçte mevzuata aykırılık tespit edilen çok sayıda reklam ve ticari uygulama için durdurma ve para cezası kararları alındı. Kurulun 15 Mayıs tarihinde gerçekleştirdiği toplantıda ise gündemdeki 65 dosya karara bağlandı. Bu dosyaların 56’sının mevzuata aykırı olduğu tespit edilerek, bu dosyalarda toplam 10 milyon 495 bin 800 lira idari para cezası kesildi. Ayrıca, tüketici mağduriyetinin önüne geçilmesi amacıyla alınan kararlar kapsamında 5 dosyada ilgili internet sitelerine erişim engeli tedbiri uygulanmasına hükmedildi.
Dijital Platformlardaki Yanıltıcı Uygulamalar
Reklam Kurulu’nun Mayıs ayı toplantısında öne çıkan konulardan biri, dijital platformlardaki ara yüz tasarımlarının tüketicileri yanıltıcı biçimde etkilemesi oldu. Kurul tarafından yapılan değerlendirmelerde, özellikle elektronik ticaret platformları üzerindeki mağaza takipçi sayıları, ürün favorileme sayıları, soru sorma ve değerlendirme gibi özelliklerin manipüle edildiği tespit edildi. Bu tür manipülasyonlarla tüketicilerin normal şartlarda tercih etmeyeceği ürün, hizmet ve satıcıların ön plana çıkarıldığı ve tüketicilerin satın alma kararlarının etkilenmeye çalışıldığı belirlendi.
E-ticaret Platformlarındaki Manipülasyona Cezalar
Tespit edilen bu yanıltıcı tanıtım ve uygulamalar kapsamında, tüketicilerin satın alma davranışlarını haksız bir şekilde etkilediği belirlenen 6 firmaya yaklaşık 3,5 milyon lira tutarında idari para cezası uygulandı. Kurul, bu firmaların ilgili reklamlarının durdurulmasına ve yanıltıcı uygulamaların yer aldığı internet sitelerine erişim engeli getirilmesine karar verdi. Bu kararların, dijital platformlarda şeffaflığın ve tüketici güvenliğinin sağlanmasına yönelik olduğu vurgulandı.
“Karanlık Tasarım” Kavramı ve Uygulamalarına Mücadele
Kurulun incelemesine giren bir diğer önemli konu ise, bir video paylaşım platformundaki bazı ticari uygulamalar oldu. Abonelik paketlerinin önceden seçili olarak sunulması, “1 ay boyunca 0 lira ödeyerek deneyin” gibi deneme tekliflerinden yararlanmak için kredi veya banka kartı bilgilerinin zorunlu tutulması, deneme süresinden sonra otomatik ücretlendirmeye geçilmesi ve bu tekliften yararlanmak istemeyen kullanıcılar için ekranın yalnızca sağ üst köşesinde küçük bir “X” işareti ile çıkış seçeneğinin yer alması gibi pratikler Kurul tarafından değerlendirildi. Reklam Kurulu’nun değerlendirmesinde, bu tür arayüz tasarımlarının tüketicileri normalde taraf olmayacakları işlemleri yapmaya yönlendirdiği ve bu durumun “karanlık tasarım” olarak nitelendirildiği belirtildi. Ticaret Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, ❝Kurul tarafından yapılan değerlendirmede, tüketicilerin normalde taraf olmayacağı işlemleri yapmalarına yol açan bu arayüz tasarımları “karanlık tasarım” olarak nitelendirilmiştir❞ ifadelerine yer verildi. Kurul, ilgili firmaya bu uygulamaların durdurulması ve idari para cezası verilmesi kararı aldı. Bu kararların, dijital dünyada tüketicilerin özgür ve bilinçli karar alma süreçlerinin korunması amacı taşıdığı kaydedildi.
