Türkiye’nin internet altyapısı, erişim hızları, regülasyon politikaları ve veri güvenliği alanlarında küresel ortalamaların gerisinde kalan yapısal sorunlarla karşı karşıya olduğu belirtiliyor. Ülkede fiber altyapının yaygınlığının yetersizliği, ortalama internet hızlarının düşük seviyede kalması, ağ tarafsızlığına ilişkin net bir yasal çerçevenin olmaması ve veri güvenliği uygulamalarındaki şeffaflık eksikliği, dijital dönüşüm sürecini olumsuz etkiliyor.
Türkiye’nin internet sektörü, altyapıdan performansa, regülasyondan veri güvenliğine kadar birçok alanda önemli zorluklarla mücadele ediyor. İbrahim İNCE-İzmir-BHA tarafından yapılan teknik bir analize göre, ülkenin genişbant erişim yaygınlığı artsa da, altyapı çeşitliliği ve hızı gibi temel unsurlarda küresel ölçekte geride kalındığı ifade ediliyor. Bu durumun hem bireysel kullanıcıları hem de kurumsal aktörleri etkilediği vurgulanıyor.
Altyapıdaki Yapısal Sorunlar
Analizde, Türkiye’de sabit internet bağlantılarının büyük bir kısmının halen eski DSL (ADSL/VDSL) teknolojilerine dayandığı belirtiliyor. Fiber altyapının toplam genişbant aboneliği içindeki payının yaklaşık yüzde 20 seviyesinde olduğu ve bu oranın OECD ortalamasının oldukça altında kaldığı kaydedildi. Fiber erişimin çoğunlukla büyük şehir merkezleriyle sınırlı olduğu ve kırsal bölgelerde yaygınlaşmadığına dikkat çekiliyor. İbrahim İNCE-İzmir-BHA’nın analizine göre, ❝Türkiye’de sabit internet bağlantılarının büyük bölümü hâlâ DSL (ADSL/VDSL) teknolojilerine dayanmaktadır. Fiber altyapının toplam genişbant içerisindeki oranı yaklaşık %20 civarındadır.❞
Performans ve Hız Sorunları
İnternet hızları konusunda Türkiye’nin küresel sıralamada orta-alt düzeyde yer aldığı ifade edildi. Speedtest’ten alınan 2024 ortalama verilerine göre, sabit internet hızının 45 Mbps, mobil internet hızının ise 35 Mbps seviyesinde olduğu bilgisi paylaşıldı. Ortalama gecikme süresinin (ping) 30-40 ms olduğu belirtilerek, bu değerlerin çevrimiçi oyunlar, video konferanslar ve Nesnelerin İnterneti (IoT) uygulamaları gibi yüksek performans gerektiren kullanımlar için yetersiz kaldığı vurgulandı. Analizde, altyapı yetersizlikleri nedeniyle yoğun saatlerde ağ tıkanıklıklarının yaşandığı ve bunun başlıca nedenlerinin bakır kablo tabanlı erişim, yetersiz veri merkezleri/CDN entegrasyonu ve zayıf QoS (Hizmet Kalitesi) politikaları olduğu belirtildi.
Regülasyon ve Ağ Tarafsızlığı Tartışmaları
Türkiye’de internet erişiminin Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından denetlendiği ve içerik kontrolünün 5651 Sayılı Kanun çerçevesinde yapıldığı aktarıldı. Analize göre, bu kapsamda sıkça web sitelerine erişim engellemeleri uygulandığı, VPN hizmetlerine erişimin zaman zaman kısıtlandığı ve servis sağlayıcılardan kullanıcı trafik verilerini kaydetme zorunluluğu getirildiği belirtildi. Ağ Tarafsızlığı (Net Neutrality) konusunda ise Türkiye’de açık ve kapsamlı bir yasal düzenlemenin bulunmadığı, bu durumun bazı içeriklere bant genişliği önceliği verilmesi veya hız sınırlaması gibi müdahalelere teknik zemin hazırladığı değerlendirildi.
Veri Güvenliği ve Kullanıcı Mahremiyeti Riskleri
Kişisel verilerin korunmasının Türkiye’de 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) ile düzenlendiği ancak uygulamada şeffaflık eksikliğinin kullanıcıların verilerinin nasıl işlendiğini ve paylaşıldığını tam olarak bilmelerini engellediği ifade edildi. İbrahim İNCE-İzmir-BHA’nın analizine göre, bazı servis sağlayıcıların Deep Packet Inspection (DPI) teknolojisi kullanarak kullanıcı trafiğini analiz ettiği ve DNS yönlendirmeleri ile erişim kontrolleri uyguladığı, bu durumun hem mahremiyet ihlali hem de veri güvenliği açısından risk oluşturduğu belirtildi.
Maliyet ve Kullanıcı Deneyimi Üzerine Etkiler
Analizde, Türkiye’de Mbps başına düşen internet maliyetinin Avrupa ortalamasının üzerinde olduğu tespiti paylaşıldı. “Sınırsız” olarak pazarlanan internet paketlerinde dahi teknik kısıtlamaların (hız düşürme, port sınırlama gibi) uygulandığı, bunun da kullanıcı deneyimini olumsuz etkilediği ve fiyat-performans dengesinin uluslararası standartlara göre düşük kaldığı kaydedildi.
Dönüşüm İhtiyacı ve Çözüm Önerileri
İbrahim İNCE-İzmir-BHA’nın analizine göre, Türkiye’de internet altyapısı ve hizmet kalitesinin geliştirilmesi için acil bir dönüşüme ihtiyaç duyuluyor. Bu dönüşümün yapısal, yasal ve teknik adımları içermesi gerektiği vurgulandı. Önerilen çözümler arasında fiber altyapı yatırımlarının kamu-özel iş birlikleriyle yaygınlaştırılması, altyapı tekeli yerine erişim paylaşımına dayalı rekabetçi modellerin geliştirilmesi, ağ tarafsızlığı ilkesinin yasal güvence altına alınması ve veri güvenliği uygulamalarında şeffaflık ile hesap verebilirliğin artırılması yer alıyor. Bu adımların atılmasının Türkiye’nin dijital dönüşümünü hızlandıracağı ve daha özgür, hızlı ve güvenli bir dijital ortam sağlayacağı ifade edildi.
